موضوع ناترازی انرژی حقیقتی است که بر کسی پوشیده نیست. هرچند در سال‌های اخیر تلاش فراوانی برای به حداقل رساندن این ناترازی انجام شد، اما پرسش مهم این است که مسئله بهره‌وری و بهینه‌سازی مصرف انرژی تا چه میزان در صنایع ایران مورد توجه قرار گرفته است؟
با آغاز فصل گرم سال و تحمیل فشار بسیار زیاد به صنعت برق کشور دوباره حرف و حدیث‌هایی درباره میزان انرژی برق تحویلی به صنایع آغاز شده است و برخی صنایع از کاهش تحویل انرژی در روزهای اوج بار مصرف برق گلایه دارند.
این موضوع در حالی است که وزارت نیرو از ماه‌ها پیش و همانند برنامه تنظیمی دو سال گذشته در قالب تفاهم‌نامه با سندیکاهای صنایع بزرگ و نیز وزارت صمت، میزان برق تحویلی به صنایع در فصل گرم سال را با هدف حفظ پایداری شبکه سراسری مدیریت می‌کند و همواره خود را متعهد می‌داند تا در مجموع نه تنها میزان انرژی برق تحویلی به صنایع کاهشی نباشد، بلکه افزایش پیدا کند.
توضیح اینکه وزارت نیرو در فصل گرم سال و بر اساس برنامه‌ریزی صورت گرفته برق ۵۸۰ هزار واحد صنعتی کوچک را بدون هیچ محدودیتی تأمین می‌کند و در خصوص صنایع متوسط و مستقر در شهرک‌های صنعتی نیز یک روز تعطیلی مطابق قانون کار در طول ایام هفته در نظر گرفته شده است که در شرایط اضطرار به صورت محدود تا یک و نیم روز افزایش می‌یابد.
همچنین صنایع بزرگ نیز در ساعات اوج بار مصرف که مصارف سایر بخش‌ها اوج می‌گیرد تا ۶۰ درصد با محدودیت تأمین برق رو به رو می‌شوند، اما در ساعات غیراوج به ویژه نیمه‌شب بدون هیچ محدودیتی برق تحویل می‌گیرند.
تکلیف قانونی صنایع بزرگ برای احداث نیروگاه خود تأمین
این مهم در حالی است که بر اساس ماده ۴ قانون مانع‌زدایی از توسعه صنعت برق، صنایع بزرگ مکلف به احداث نیروگاه خود تأمین هستند و به صورت کلی آن دسته از صنایعی که اقدامی برای احداث نیروگاه خود تأمین نکرده‌اند بر اساس قانون در اولویت تأمین برق قرار نمی‌گیرند، با این وجود و بر اساس اجرای برنامه ویژه وزارت نیرو برای صنایع در دو سال گذشته تجربیات موفقی حاصل شد و شاهد روند افزایش مصرف برق در بخش صنایع بودیم.
اتفاقی که در سایه تلاش برای افزایش ظرفیت تولید برق کشور در سه سال گذشته صورت گرفت و همان‌طور که بارها به آن اشاره شده است در بازه زمانی مورد اشاره بالغ بر ۹۵۰۰ مگاوات به ظرفیت تولید برق کشور افزوده است. بر همین اساس مروری بر میزان برق تحویلی به صنایع بزرگ نشان می‌دهد این صنایع در فصل گرم سال گذشته در مقایسه با فصل گرم سال ۱۴۰۰ به میزان ۲۵ درصد و در مقایسه با فصل گرم سال ۱۴۰۱ نیز به میزان ۵ درصد برق بیشتری دریافت کردند.
توضیح بیشتر اینکه سال گذشته متوسط مجموع برق تحویلی به صنایع فولادی ۴۰۲۸ مگاوات بود و این در حالی بود که این رقم در سال ۱۴۰۱ به ۳۸۳۷ مگاوات رسیده بود، همچنین در چهار ماه گرم سال گذشته نیز متوسط برق تحویلی به صنایع فولادی ۳۵۹۴ مگاوات بود و به ترتیب نسبت به سال ۱۴۰۱ و ۱۴۰۰ به میزان ۲. ۲ و ۲۲.۳ درصد افزایش داشت.
تلاش برای تکرار روند افزایشی تحویل برق به صنایع در فصل گرم سال جاری
بررسی میزان برق تحویلی به صنایع بزرگ فولادی در خرداد سال جاری و مقایسه آن با مدت مشابه سال گذشته موید این نکته است که در سال جاری نیز به صورت کلی روند صعودی افزایش مصرف برق صنایع بزرگ در حال تکرار شدن است.
به عنوان نمونه مقایسه مصرف برق ۱۷ صنعت فولادی نمونه در خرداد ۱۴۰۳ نسبت به خرداد سال ۱۴۰۲ نشان می‌دهد میزان برق تحویلی به این صنایع در سال‌جاری نسبت به سال گذشته به میزان محسوسی افزایش داشته است.
۱۷ صنعت فولادی خرداد سال ۱۴۰۲ در مجموع به میزان ۵۲۴ هزار و ۹۳۲ مگاوات ساعت برق تحویل گرفتند که در خرداد امسال و در سایه اجرای مطلوب‌تر برنامه‌های مدیریت بار فصل گرم سال، به میزان ۶۴۰ هزار و ۵۶ مگاوات ساعت برق تحویل گرفتند که نشانگر ۲۱.۹۳ درصد افزایش تحویل برق به این ۱۷ صنعت فولادی است.
راندمان صنایع بزرگ ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته چقدر است؟
جدا از موضوع مهم تلاش وزارت نیرو برای حفظ و افزایش روند صعودی مصرف برق صنایع در فصل گرم سال جاری که به دلیل افزایش دما فشار شدیدی بر روی شبکه برق کشور وجود دارد، پرسش مهم این است که اساساً میزان راندمان صنایع بزرگ ایران نسبت به کشورهای توسعه یافته چقدر است و این صنایع در بازه‌های زمانی که کشور با ناترازی انرژی رو به رو نیست، چگونه عمل می‌کنند؟
در همین رابطه تولید فروردین صنایع در سال ۱۴۰۳ نشان می‌دهد که ۷ کارخانه از ۱۰ صنعت بورسی ایران نسبت به فروردین سال گذشته کاهش تولید داشته‌اند. به عنوان نمونه فولاد هرمزگان و ذوب‌آهن اصفهان به ترتیب با ۲۵.۳ درصد و ۲۴.۶ درصد کاهش، صدرنشین سقوط تولید در فروردین امسال نسبت به پارسال هستند، همچنین مطابق خود اظهاری فولاد مبارکه در کدال، مجموع تولیدات این شرکت طی فروردین ۱۴۰۳ نسبت به مدت مشابه سال قبل با کاهش ۵۰ هزار تنی مواجه شده و ۵.۷ درصد کاهش یافته است.
همچنین بر اساس گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس از پایش بخش حقیقی اقتصاد ایران شاخص تولید ۳۲۲ صنعت بورسی در فروردین ماه سال ۱۴۰۳ و مقایسه آن با مدت مشابه سال گذشته ۱۳. ۶ کاهش تولید را نشان می‌دهد.
افزون بر این به گواهی سازمان ملی استاندارد، هدر رفت برق در صنعت فولاد در یک سال طی یک دهه چهار برابر شده و به بیشتر از ۴۴۷ میلیون کیلووات ساعت رسیده است، برقی که ۶۳ میلیون یورو معادل هزینه ساخت یک نیروگاه ۱۰۰ مگاواتی ارزش دارد.
تارنمای استاتیستا متوسط قیمت برق صنعتی در ۹ کشور برتر تولیدکننده فولاد دنیا را هشت برابر متوسط قیمت برق صنعتی ایران گزارش کرده است، در واقع ایران به عنوان یکی از ۱۰ تولیدکننده برتر فولاد دنیا، کمترین هزینه را برای برق صنعتی خود در نظر گرفته است. به عبارت دیگر صنایع ایران، به‌جای آهن، انرژی رایگان به دیگر کشورها صادر می‌کنند.
بر این اساس هر چند که مسئله ناترازی در حوزه انرژی بر کسی پوشیده نیست، اما به نظر می‌رسد بی‌توجهی به بهره‌وری، بهینه‌سازی و مدیریت مصرف انرژی در صنعت از جمله مهم‌ترین مسائل صنایع بزرگ و انرژی بر کشور است که لازم است در این خصوص تجدیدنظرهای ویژه‌ای صورت بگیرد.
این گزارش می‌افزاید متوسط کل انرژی برق تحویلی به صنایع بزرگ و انرژی بر کشور در سال‌های ۱۴۰۰، ۱۴۰۱ و ۱۴۰۲ به ترتیب ۶۸۸۵ مگاوات ساعت، ۷۳۹۲ مگاوات ساعت و ۷۷۹۶ مگاوات ساعت بوده است و پیش بینی می‌شود در سال جاری نیز به رقم حدودی ۸ هزار مگاوات ساعت برسد.